WATER MANAGEMENT APPROACH FOR AGRICULTURE HIGHLANDCOMMUNITY OF BAN HUAI HAENG, MAE LONG SUB-DISTRICT,OMKOI DISTRICT, CHIANG MAI PROVINCE

Abstract

This study was conducted to: 1) analyze potential of social and geographical areas in water management for agricultural purposes; 2) explore patterns of water use of plants grown in the community; and 3) find water management solutions for agricultural purposes. Primary data were investigated through focus group discussion and area survey/analysis. An interview was conducted with a sample group of 16 farmers using water for agriculture and they were obtained by purposive sampling. Secondary data for analysis included: current community phenomena; the socio-geographic context of the area; water resource sources in the area; an average amount of rainfall; data comparison for finding relationships; and analysis of the potential of areas based on socio-geography for water management for agriculture.

Results of the study revealed that Ban Huai Haeng community had reserved water storage with a water distribution system. It could be classified into 2 types: water source for household consumption and water source for agriculture. The farmer could store 400 cubic meters of water and the latter could store 1,154 cubic meters of water. The farmers grew fruit trees and salad vegetables inside and outside the greenhouse using water from a pond lined with plastic (Siphon). They had 3 types of water usage for their crops: 1) drip tape system, 2) mini-sprinkler, and 3) sprinkler. Findings showed that the farmers needed water for agriculture about 1,025 cubic water per day from the reserved water source. It could be concluded that the reserved water for agriculture was still enough for the crops grown in the community. Regarding patterns of water usage for crops in the community, guidelines for water management for agricultural purposes of the community based on community participation were: 1) development of people in the community (Man) based on knowledge and skills in efficient use of water for agriculture; 2) management of reserved fund (Money); and 3) development of potential in managerial administration (Management) and materials. The following important aspects were included: the establishment of the community committee; key roles in the management of soil, forest and water resources; creating consciousness, awareness and good attitudes about natural resources and biodiversity; continuing community participation in water source preparation and maintenance; vetiver grass growing for water and soil conservation/erosion; and conservation and rehabilitation of headwater forests for balanced and sustainable utilization.

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) เพื่อวิเคราะห์ศักยภาพของพื้นที่ตามภูมิสังคมในการบริหารจัดการน้ำเพื่อการเกษตร 2) เพื่อศึกษารูปแบบของการใช้น้ำของพืชที่ปลูกในชุมชน 3) เพื่อค้นหาแนวทางการบริหารจัดการน้ำเพื่อการเกษตร โดยการศึกษานี้เป็นการศึกษาวิจัยเชิงคุณภาพ ดำเนินการศึกษาข้อมูลปฐมภูมิจากการจัดสนทนากลุ่ม การสำรวจและวิเคราะห์พื้นที่ และสัมภาษณ์กลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง ซึ่งเป็นเกษตรกรผู้ใช้น้ำเพื่อการเกษตรในชุมชน จำนวน 16 คน และข้อมูลทุติยภูมิประกอบการวิเคราะห์ ได้แก่ ปรากฎการณ์ของชุมชนในปัจจุบัน บริบทภูมิสังคมของพื้นที่ แหล่งทรัพยากรน้ำในพื้นที่ สถิติปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย การเปรียบเทียบข้อมูลเพื่อหาความสัมพันธ์ การวิเคราะห์ศักยภาพของพื้นที่ตามภูมิสังคมในการบริหารจัดการน้ำเพื่อการเกษตร ผลการศึกษาพบว่า ชุมชนบ้านห้วยแห้ง มีแหล่งกักเก็บน้ำสำรองพร้อมระบบกระจายน้ำ สามารถจำแนกได้ 2 ประเภท คือ แหล่งน้ำเพื่อการอุปโภค บริโภคในครัวเรือน 400 ลูกบาศก์เมตร และแหล่งเก็บน้ำสำรองเพื่อการเกษตร 1,154 ลูกบาศก์เมตร ปรากฏการณ์การใช้น้ำเพื่อการเกษตรปัจจุบัน ที่ได้จากการสำรวจพื้นที่การทำเกษตรในชุมชน คือ ไม้ผล พืชผักนอกโรงเรือน/ในโรงเรือนสกุลสลัด โดยเกษตรกรใช้น้ำจากบ่อขุดปูด้วยพลาสติก (บ่อพวง) โดยวิธีกาลักน้ำ นำไปสำรองยังถังเก็บน้ำประจำแปลง ชุมชนมีรูปแบบการใช้น้ำของพืชที่ปลูก 3 รูปแบบ คือ 1) แบบระบบเทปน้ำหยด 2) แบบมินิสปริงเกอร์ และ 3) แบบสปริงเกอร์ การวิเคราะห์สภาพการณ์ใช้น้ำประกอบกับรูปแบบการให้น้ำ พบว่า กลุ่มผู้ใช้น้ำมีความต้องการใช้น้ำเพื่อการเกษตรประมาณ 1,025 ลูกบาศก์เมตรต่อวัน จากแหล่งเก็บน้ำสำรองเพื่อการเกษตร 1,154 ลูกบาศก์เมตรต่อวัน ยังคงเหลือน้ำสำรองเพื่อการเกษตรอีก 129 ลูกบาศก์เมตรต่อวัน สรุปได้ว่า น้ำสำรองเพื่อการเกษตรยังเพียงพอต่อความต้องการการใช้น้ำของพืชที่ปลูกในชุมชนในปัจจุบัน ผลจากการวิเคราะห์ศักยภาพของพื้นที่ตามภูมิสังคมในการบริหารจัดการน้ำเพื่อการเกษตรและการศึกษารูปแบบของการใช้น้ำของพืชที่ปลูกในชุมชน ทำให้เกิดแนวทางการบริหารจัดการน้ำเพื่อการเกษตรของชุมชนบนพื้นที่สูง โดยอาศัยกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชน คือ 1) แนวทางการพัฒนาศักยภาพของคนในชุมชน (Man) ให้มีความรู้และทักษะให้เกิดประสิทธิภาพในการใช้น้ำเพื่อการเกษตรอย่างรู้คุณค่า ระบบเกษตรใช้น้ำน้อย แต่เกิดประโยชน์มาก 2) แนวทางการบริหารจัดการเงินกองทุนสำรอง (Money) และวัสดุอุปกรณ์ (Material) เพื่อใช้ในกิจกรรมการบริหารจัดการ และการซ่อมบำรุงระบบกระจายน้ำ ดูแล รักษา เพื่อให้เกิดความยั่งยืน 3) แนวทางการพัฒนาศักยภาพด้านการบริหารจัดการ (Management) การตั้งคณะกรรมการชุมชน พร้อมกำหนด บทบาทหน้าที่สำคัญ ในการบริหารจัดการทรัพยากรดิน น้ำ ป่า สร้างจิตสำนึก พัฒนาทัศนคติ เสริมสร้างความตระหนักของชุมชน ให้มีความรู้ความเข้าใจ มีความหวงแหนทรัพยากรธรรมชาติและความหลากหลายทางชีวภาพ สืบสานกระบวนการมีส่วนร่วมของคนในชุมชนในการซ่อมบำรุงแหล่งสำรองน้ำและฝายชะลอน้ำ การปลูกหญ้าแฝกเพื่อการอนุรักษ์ดินและน้ำ ป้องกันการชะล้างพังทลายของดิน และการอนุรักษ์ ฟื้นฟู ดูแลป่าต้นน้ำ ให้มีความหลากหลายในระบบนิเวศต้นน้ำเกิดการใช้ประโยชน์อย่างสมดุลและยั่งยืน